اعلام حریق به مجموعه ای از قطعات الکترونیکی گفته می شود که وظیفه آن آشکار سازی حریق و اعلام آن از طریق آژیرها و سایر وسایل هشدار دهنده می باشد. ابتدا اجازه دهید تاریخچه ای از سیستم اعلام حریق را بخوانیم و بعد به بررسی آن بپردازیم.
تاریخچه سیستم اعلام حریق:
از اتفاقاتی که در تاریخ رخ داده بود، انسانها دریافتند که واکنش سریع آنها در زمان بروز آتش سوزی میتواند نقش زیادی در کنترل آن داشته باشد. در قرون اخیر، وقتی کسی متوجه آتش سوزی میشد با استفاده از زنگ دستی، یا یک شیپور مخصوص، آتش نشانی را خبر میکرد ، یا با استفاده از ناقوس کلیساها یا سوت بخار کارخانه ها اطلاع رسانی میکرد، اما به علت دستی بودن این کار، باعث میشد آدرس دقیقی به پایگاه آتش نشانی نرسد و این عمل سبب میشد که بعضی اوقات ماموران آتش نشانی به آدرس اشتباهی میرفتند و تا زمانی که مکان آتش سوزی را پیدا میکردند زمان زیادی هدر میرفت. نیویورک اولین شهری بود که در سال 1847 میلادی، توانست با ساخت خطوط تلگراف ( با استفاده از نصب کردن تیرچه های ویژه در زمین) و همچنین زنگهای ناقوسی، جهت اعلام حریق از شهرداری به پایگاه های آتش نشانی اقدام کند. سر مهندس شهرداری نیویورک که کورنلیوس اندرسون نام داشت پروژه ساخت سیستم اعلام حریق را در همان سال اعلام و آغاز کرد. این سیستم اعلام حریق، اشتباهات در آدرس‌دهی را به حداقل رساند و باعث بالا رفتن کیفیت و سرعت رسیدگی به اتفاقات شد .
دسته بندی سیستم اعلام حریق:
سیستم اعلام حریق را میتوان از جهت های مختلفی مثل هدفی که برای آن در نظر گرفته شده است، نحوه اطلاع رسانی آن یا مکانیزم کارکرد سیستم تقسیم بندی کرد.
به طور کلی دو هدف حفاظت از جان انسان و حفاظت از اموالشان برای سیستم اعلام حریق در نظر گرفته میشود که معمولا سیستم های اعلام حریق هر دو هدف را پشتیبانی میکنند.
یکی دیگر از دسته بندی ها نوع اطلاع رسانی میباشد که میشود آن را به دو روش انفرادی و مرکزی، تقسیم کرد.
سیستم اعلام حریق مرکزی:
در این سیستم، آتش سوزی از همان اول تشخیص داده میشود و به ساکنین و آتش نشانی اطلاع رسانی میشود. در سیستم اعلام حریق مرکزی، سیستم اصلی در محلی دور از دسترس نصب می‌گردد اما اجزای مختلف آن، شامل آشکارسازها و شاسی‌ها در نقاط مختلف ساختمان نصب میشوند. اطلاعات توسط این اجزا دریافت شده و به کنترل پنل مرکزی فرستاده میشود تا آتش سوزی به همگی اطلاع رسانی شود.
سیستم اعلام حریق انفرادی:
در سیستم اعلام حریق انفرادی، به محض اینکه وقوع اتش سوزی حس شود، در همان جا توسط آژیر و چراغ‌های چشمک‌زن، آتش سوزی را به اطلاع کسانی که در آن جا حضور دارند میرساند.
و دسته بندی بعدی میتواند به صورت سیستم های اعلام حریق دستی یا اتوماتیک باشد. این دو سیستم در نحوه تشخیص باهم متفاوتند.
سیستم دستی:
عمل تشخیص توسط این سیستم با شاسی انجام میگیرد و لازمه فشردن کلید، حضور انسان در آن جاست، در نتیجه این سیستم بیشتر برای مکانهایی استفاده میشود که معمولا انسان در آنجا حضور دارد، در غیر این صورت این سیستم مناسب نیست.
سیستم اتوماتیک:
اما سیستم اتوماتیک به علائم آتش سوزی بسیار حساس میباشد و به محض متوجه شدن، از راه های متفاوت نظیر آژیر، تماس خودکار با آتش نشانی، باز کردن درهای خروج اضطراری که در حالت معمول بسته و قفل میباشند، اطلاع رسانی میکند.
سیستم های اتوماتیک را میتوانیم به دو دسته متعارف و آدرس پذیر تقسیم بندی کنیم.
در سیستم متعارف، انواع شاسی و آشکارسازهای متفاوت که در مکان های مختلف ساختمان وجود دارند، فقط مربوط به آن محدوده هستند. این اجزا به صورت شعاعی یا شاخه‌ای به کنترل پنل مرکزی وصل شده‌اند و هرکدام از مدارها که فعال شوند و گزارش اعلام آتش سوزی را به تابلوی مرکزی انتقال دهند، میتوانیم بفهمیم که کدام منطقه دچار آتش سوزی شده است. یعنی میتوان این گونه گفت که فقط مکان آتش سوزی، در حد محدوده مشخص میشود، اما نقطه دقیق آن را نمی‌توانیم با سیستم تشخیص دهیم و باید در محل حضور داشته باشیم و از روی نشانه‌های سیستم متوجه شویم. در این سیستم اجزای مختلف آن، به طور موازی با یک جفت به هم وصل شدند و در حالت عادی همه اجزا در وضعیت نرمال قرار دارند. در صورتی که وضعیت یکی از آنها از حالت عادی به حالت آلارم تغییر پیدا کند، جریان در سیستم افزایش پیدا میکند و سیستم مرکزی با توجه به این افزایش جریان متوجه آلارم میشود. در صورت بروز آتش نیز، علاوه بر روشن شدن لامپ‌های منطقه حریق، آژیرهای کنترل پنل مرکزی نیز به صدا درمی‌آیند.
در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر، به هر کدام از دتکتورها و شاسی‌ها آدرس مشخص و ویژه ای داده میشود. در نتیجه زمانی که آتش سوزی رخ میدهد، پنل مرکزی به طور دقیق توانایی تشخیص این که آتش سوزی در کدام نقطه اتفاق افتاده است را دارد. و این شناسایی و تعیین دقیق محل وقوع آتش سوزی میتواند در سرعت رسیدگی و کنترل آن نقش مهمی داشته باشد. به دلیل نشانی مشخص که هر مدار دارد، موضوع محدوده بندی در آن به اندازه سیستم متعارف پر اهمیت نیست ولی توجه به حلقه تشخیص بر مبنای مناطق متفاوت، به کشف محل حادثه، سرعت بیشتری میبخشد.
هردو سیستمی که بررسی کردیم این ویژگی را دارند که تنها در حالت‌های هشدار یا عدم هشدار قرارمیگیرند اما سیستم‌های هوشمند طوری برنامه‌ریزی میشوند تا آشکار سازها به طور مداوم فعال باشند و به سیگنال‌های ارسالی از سوی کنترل پنل مرکزی، پاسخ دهند. در این سیستم هریک از دتکتورها، دارای ریزپردازنده هستند و از طریق کنترل پنل تنظیم میشوند تا به طورمداوم شرایط محیطی را از نظر دود و گرما بررسی کنند و اطلاعات آن را به تابلوی کنترل مرکزی ارسال کنند سپس با پردازش این اطلاعات و مقایسه آنها با داده‌های قبلی متوجه میشوند که وضعیت ، عادی یا غیرعادی است.
سیستم یک اعلام حریق کامل از اجزای زیر تشکیل شده است:
– منبع تغذیه اصلی سیستم اعلام حریق:
به عنوان منبع تغذیه اصلی، عمدتا از منبع تغذیه ی 120-240 ولتی بدون کلید که جریان متناوب دارد و از پست برق تجاری تامین می شود استفاده میکنند.
– منبع تغذیه پشتیبان:
این قسمت شامل یک باتری اسیدی مهر و موم شده یا انواع دیگری از منابع تغذیه اضطراری مانند ژنراتور ها می باشد و برای زمان هایی استفاده میشود که منبع تغذیه اصلی به مشکل بربخورد. باتری ها می توانند در درون قسمت پایین کنترل پنل و یا بیرون از آن در جعبه باتری در کنار پنل قرار گیرند.
– دستگاه های آغازکننده سیستم اعلام حریق یا دتکتور ها:
این اجزا به عنوان ورودی های کنترل اعلام آتش سوزی عمل می کنند. برای مثال شستی های اعلام حریق، دتکتورهای حرارتی و دتکتورهای دود از این دسته هستند. دتکتور حرارت و دود هر دو انواع مختلفی دارند برای مثال میتوانیم به پرتویی، فتوالکتریک، یونیزاسیون، مکنده و مجرا اشاره کنیم.
– دستگاه های اطلاع رسانی سیستم اعلام حریق:
این دستگاه ها از انرژی تامین شده توسط سیستم اعلام حریق یا سایر منابع انرژی ذخیره شده استفاده می کنند تا افراد را از وقوع حادثه با خبر سازند. این عمل توسط وسیله هایی نظیر لامپ رشته ای چشمک زن، چراغ های نور بارق یا ریموت ، بوق ها یا آژیرهای الکترومکانیکی، بوق ها یا آژیرهای الکتریکی، زنگ، بلندگو یا ترکیبی از این دستگاه ها انجام می شود. چراغ های نور بارق عمدتا از لوله زنون و یا اخیرا با LED ساخته می شوند.
– رابط های ایمنی ساختمان:
این رابط به سیستم اعلام حریق اجازه می دهد تا جنبه هایی از محیط ساختمان را کنترل کند، برای مثال ساختمان را در مقابل آتش آماده کند یا گسترش دود و آتش را با تاثیرگذاری بر روی جریان هوا، نور، کنترل فرآیند، حمل انسان ها و خروج کنترل کند.
